Zondag: bij-tank-dag

Ook dit was de Eerste Wereldoorlog...
Over de genocide die niet zichzelf mocht zijn...

De volkerenmoord op zowat anderhalf miljoen Armeniërs (én meer dan 750.000 Assyriërs & Arameërs. en 1,4 miljoen Grieken & Byzantijnen) tijdens de Eerste Wereldoorlog was een geplande en goed voorbereide operatie. Maar de oorzaken lagen diep en hadden te maken met de moeilijke positie van de christelijke minderheden in het Ottomaanse rijk en de opkomst van het nationalisme bij de volkeren op de Balkan en in Klein-Azië.

Drie gebeurtenissen zouden vanaf 1912 de aanloop naar de volkerenmoord vormen. Vooreerst waren er de Balkanoorlogen (1912-1913), waardoor het Ottomaanse Rijk het grootste deel van zijn bezittingen in Europa verloor aan de christelijke Balkanstaten. Deze catastrofe zorgde voor veel bitterheid bij de Turken en deed het ressentiment jegens de christelijke volkeren nog toenemen, te meer daar er in die verloren gebieden etnische zuiveringen plaatsvonden. Honderdduizenden Turken en andere moslims uit de Balkan vluchtten naar Klein-Azië. De Ottomaanse regering wilde hen bij voorkeur vestigen in die gebieden waar veel Armeniërs woonden - het huidige Oost-Turkije - wat de spanning nog deed toenemen. 

Vrijwel meteen na de Balkanoorlogen begonnen de grote mogendheden plannen te maken om de rest van het zwaar gehavende Ottomaanse Rijk - dat zich uitstrekte van Egypte (inbegrepen) tot de Balkan en  Griekenland (deels inbegrepen) onder hun invloed te brengen. De bescherming van de Armeniërs tegen verdere vervolgingen speelde daar een grote rol in. Begin 1914 werd een akkoord gesloten waarbij de provincies met een grote Armeense bevolking onder buitenlands toezicht werden geplaatst. Dit moest het begin vormen van de opdeling van het rijk onder de mogendheden.
Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog belette de uitvoering van dit plan. 

Maar de Turkse nationalisten beschouwden hierdoor de 'Armeense kwestie' als een dodelijke bedreiging voor hun land. Ten slotte was er de Turkse deelname aan de Grote Oorlog zelf vanaf november 1914 - waarbij het Ottomaanse Rijk de zijde van Duitsland koos... Daarbij werd in de eerste plaats strijd gevoerd met de Russen in de Kaukasus. De Russen probeerden de Armeniërs aan hun zijde te krijgen, wat de Ottomaanse regering maar al te goed besefte. Daardoor werden de Armeniërs helemaal verdacht. 

In de winter van 1914-15 liep het Turkse leger een zware nederlaag op in de Kaukasus. Die nederlaag en onlusten in Armeens gebied werden toegeschreven aan het verraad van de Armeniërs. Voor de Turkse autoriteiten was dit de uiteindelijke aanleiding om de deportatie van de Armeniërs te bevelen. Er kwam ruimte vrij voor de Turkse vluchtelingen uit de Balkan. Er ontstond inderdaad een groep welvarende Turken, die zich de Armeense eigendommen had kunnen toe-eigenen. En het verdwijnen van de Armeniërs uit Klein-Azië, aangevuld met het vertrek van de Griekse bevolking, zorgde ervoor dat Turkije een min of meer homogene natie kon worden. Zonder dat zou Kemal Atatürk in 1923 wellicht nooit de Republiek Turkije hebben kunnen uitroepen, ook al was hijzelf niet betrokken in de Armeense genocide. 

Sinds de Balkanoorlogen raakte het Ottomaanse rijk haar slechte reputatie als "The Sick Man of Europe" niet meer kwijt. De huidige extreem nationalistische en de daaraan gekoppelde islamitische tegenbeweging van de 'Jonge Turken' over heel Europa is daardoor verklaarbaar - maar niet aanvaardbaar... Dat Turkije tot op heden haar verleden van de Armeense genocide niet wil erkennen is onvergeeflijk : deze gebeurtenissen grepen immers plaats onder het Ottomaanse rijk van sultan Abdul Hamid II (1842-1918) - en zeker niet meer sinds de seculiere Turkse Republiek (opricht 1921-1924) van Mustafa Kemal Atatürk ('Vader der Turken' 1881-1938)... Het huidig Turkse hyper-nationalisme beschouwd het erkennen van de Armeense genocide vandaag wel nog steeds als aantasting van hun droom van het herstel van een Groot-(Ottomaanse)-Turkse wereldmacht waarvoor dictator Erdogan staat. En nu zijn andere tegenstanders van het regime aan de beurt : de Koerden...

(met dank aan Wikipedia & De Redactie.be)