dinsdag 10 april 2018

5 In de ban van de tijd maart 2018 in de Gentse Sint Pietersabdij: zaal 2

Imitatie van de tijd 
1300-1700

Op het einde van de dertiende eeuw werden de eerste mechanische uurwerken gemaakt. Het complexe mechanisme liet toe om de orde van de hemelsfeer op aarde te imiteren.
Een nieuwe orde in de stedelijke ruimte
De eerste mechanische uurwerken werden aan het eind van de dertiende eeuw waarschijnlijk in kloosters geconstrueerd, maar vanaf de veertiende eeuw doken er steeds meer uurwerken op in Europese steden. Een uurwerk werd snel gezien als een prestigeobject: elke stad moest er wel een hebben. In eerste instantie diende het uurwerk vaak enkel om een klok automatisch te laten luiden, maar al snel werd de wijzerplaat ook een vast attribuut. 

Door de centrale plaats van deze publieke uurwerken was de tijd steeds aanwezig in de steden. Waar je ook was, je kon de regelmaat van de klokken horen. Verplaatste je jezelf door de stad, dan zag je vanuit steeds wisselende perspectieven de uurwijzer onverstoorbaar verder draaien. Ook wanneer de zon niet scheen of de sterren niet zichtbaar waren, bleef deze tijd zichtbaar. Het was een tijd die onder alle omstandigheden door iedereen gedeeld kon worden, en die op die manier mee de publieke ruimte van de stad kon vormgeven. Centraal in die ruimte stond een machine, een door de mens geconstrueerd artefact.

In deze gedeelde tijd kon het dagelijkse leven op een nieuwe manier georganiseerd worden. Het aantal gewerkte uren in loonarbeid, de begin- en einduren voor markten, de aanvang van lessen op school of bijeenkomsten van stedelijke raden: hoe verschillend hun aard ook was, allemaal konden ze bepaald worden door dezelfde klokken. Die definieerden zo één abstract kader waarbinnen alle menselijke activiteiten geplaatst konden worden. 

De tijd die door deze klokken gemeten werd, hing niet af van de seizoenen. Het uurwerk trok zich immers niets aan van het feit of het zomer of winter was. Het mechanisme bleef steeds op dezelfde manier lopen. Aangezien de klokken van het publieke uurwerk door iedereen gehoord konden worden, was het ook niet langer noodzakelijk om zonsopgang en -ondergang als gedeelde ankerpunten te gebruiken. Als een gevolg hiervan werden de seizoensafhankelijke variabele uren steeds meer vervangen door de uniforme uren zoals rechtstreeks gemeten door het uurwerk. In een stedelijke context liep vanaf nu de tijd in de zomer even snel als in de winter.

De lengte van een uur zoals gemeten door het uurwerk was in principe overal even lang. De precisie waarmee die lengte werd afgemeten varieerde echter in hoge mate. De nauwkeurigheid was vaak niet beter dan een kwartier op een dag, en het uurwerk moest voortdurend opnieuw gelijkgezet worden met de zonnetijd. Zolang iedereen zich oriënteerde op hetzelfde publieke uurwerk veroorzaakte dat echter geen problemen. In de praktijk was de tijd van het uurwerk immers beperkt tot de ruimte die bepaald werd door de stadsmuren. In het landschap lagen als het ware verschillende eilanden van uurwerktijd.

Van de tentoonstelling In de ban van de tijd (klik) kan het e-book hier (klik) opgeladen worden en de foto's die we in deze zaal namen hier (klik) bekijken. Fijne nieuwe week allemaal!

14 opmerkingen:

torfs gilbert zei

En heel goede Morgen Gerda
de dag is nog niet goed begonnen voor mij en heb weer al iets nieuws in mijn geheugen gestoken
de foto's zeer weer zeer overtuigend als ook de uitleg.
verder wens ik je nog en fijne verder zetting van de week.
groeten

Anoniem zei

mooie foto's heb je weer gemaakt.
De tekst over hoe het begon met die uurwerken is het lezen de moeite waard.
Heel leerrijk.
Groetjes.

Yova zei

Goedemorgen Gerda,

Mooie verhaal heb je geschreven over deze museum. Uurwerken hebben veel werk van. Je ziet zoveel verschillende klokken. Mooie foto's heb je gemaakt. Heel interessant!! Fijne dag.

Lutje zei

zo mooi
veel mooier dan al die moderne spullen
en je tekst is zeer interessant
ook mooie foto's
Een @->- voor jou.

John zei

Goeiemiddag Gerda,

Jammer dat men ooit uurwerken gemaakt heeft, en nog meer dat men de mens min of meer gedwongen hebben in een soort geforceerd leven.
Tijd is in mijn ogen niet te imiteren, en niet te manipuleren. Inmiddels bij mij alweer wat tijd verstreken, maar ben er bijna weer aan toe om mijn blog weer op te pakken.

Fijne voortzetting van de dag.

Lies zei

We realiseren ons niet wat er allemaal bij komt kijken, Gerda...
Lie(f)s.

willy zei

prachtige foto's in moeilijke omstandigheden gemaakt Gerda..


groeten

klaproos zei

boeiende blog Gerda,

een vriend van me is verzamelaar van klokjes, omega.... heeft een schitterende verzameling, ook een die op de maan is geweest,
bijzonder,

net als jouw blog

Haba zei

Goede morgen Gerda, wat een prachtige foto, met die schaduwen erbij. Ik wens je een fijne woensdag toe.

Anoniem zei

Jullie hebben er een fantastische reeks weer over gemaakt! Prachtige foto's Gerda;

willyduvel zei

Geweldige foto's Gerda ben zelfs de tijd vergeten bij het bekijken !! ni erg hoor Grts

Haba zei

Goede morgen Gerda, weer een stralende dag vandaag, ik wens je een fijne donderdag toe.

Albert y Mara fotoblog zei

Wij pakken onze blog niet snel meer op Gerda !!!
Dat zul je gemerkt hebben *BIG SMILE*

pieterbie zei

Deze interessante post doet een mens stil staan bij de impact die de invoering van tijdsmeting gehad heeft op de samenleving.