Het woord energie komt van het Griekse Energeia, dat waarschijnlijk voor het eerst wordt gebruikt in het werk van Aristoteles in de 4e eeuw voor onze tijdrekening.
Energie is een natuurkundige grootheid die wordt gedefinieerd door de hamiltoniaan. De SI-eenheid van energie is joule. Energie wordt vaak aangeduid als de mogelijkheid om arbeid te verrichten, of ruimer: de mogelijkheid om een verandering te bewerkstelligen.
Energie wordt vanouds gewonnen met behulp van water-, wind en stoomkracht, in volgorde van ouderdom. Waterkracht is de naam voor energie die sinds de oudheid wordt ontleend aan water via watermolens, hetzij door gebruik te maken van een hoogteverschil hetzij door gebruik te maken van de stroomsnelheid van water (bv. getijde-molens). Watermolens raakten verspreid over Europa in de Romeinse periode. Men onderscheidde vanouds vaste watermolens, maar ook zgn. drijvende schipmolens, naast ros- en tredmolens.
Voor het opwekken van mechanische energie is het waarschijnlijk dat sinds de 12e eeuw ook het gebruik van de windmolen in West-Europa opgang maakte, daar waar in vlakke binnenlanden de omstandigheden voor watermolens ongunstig waren. De oudste nog bestaande windmolen van de Lage Landen dateert vermoedelijk uit 1183 en werd gebouwd in het graafschap Vlaanderen te Wormhout. De oudste via archieven bekende windmolen behoorde toe aan de Croyland abdij (UK), uit 870. Belangrijke toepassingen van windmolens waren het malen van graan, het pompen van water en ook het zagen van hout. De eerste poldermolen stond in 1316 in de buurt van Gent in Vlaanderen, te Drongen. In Nederland heeft het gebruik van windenergie een grote vlucht genomen met de inpoldering en het droogmalen in de 17de eeuw. Dankzij het werk van deze windmolens kregen de Lage Landen en in het bijzonder Nederland hun huidig aanzien. In Nederland wiekten in de 19de eeuw zo'n 10.000 molens! In de huidige molendatabasis zijn nog 1331 Belgische en 1191 Nederlandse molens opgenomen.
Met de uitvinding van de stoompomp en -machine in de 18de eeuw in Engeland en hun veralgemeende verspreiding in de 19e eeuw had men een krachtig en betrouwbaar hulpmiddel dat kon worden ingezet aanvullend of onafhankelijk van water of wind. Langzamerhand verdrongen zij water- en windmolens uit het landschap. De eerste bruikbare stoom(mijn)pomp is gepatenteerd door Savery in 1698, en ingezet door Newcomen in 1709. Vanaf 1765 werd de balansstoommachine voor energieopwekking op punt gezet door Watt & Boulton en is, voornamelijk door de op- en neergaande beweging om te zetten in een continu-draaiende beweging, de 'motor' van de Industriële Revolutie geworden.
De oudste, nog werkende stoom(balans)machine ter wereld is deze van het Crofton Pumping Station (UK) uit 1812. De oudste in Nederland gebruikte stoommachine diende in Rotterdamse-Blijdorppolder als waterpomp (1776). De eerste volledig in Nederland geconstrueerde 'vuurmachine' was volgens recentste gegevens deze van Hope & Brouwer in Groenendaal (1781). Het spectaculairste nog bestaande stoomgemaal van Nederland is wel de Cruquius nabij Haarlem uit 1849, tevens de grootste balansstoommachine ter wereld (werelderfgoed-site).
De oudste, recent gerestaureerde stoommachine-behuizing voor een Watt & Boulton stoommachine, de laatste van het continent, staat in het Belgisch-Waalse Bernissart: een 'machine à feu' uit 1781 ooit in gebruik bij een koolmijn. De oudste nog bestaande (verticale) stoommachine in de Benelux is deze uit 1831 in de stokerij Betsberg in het Oost-Vlaamse Landskouter.
(met dank aan Wikipedia)
Na het speelkwartiertje van gisteren gaat deze les er waarschijnlijk wel weer in omdat de aandacht er terug is denkt juf gerdaYD *wink, big smile*. En ook de foto's (klik) hoop ik...
19 opmerkingen:
haha, je doet mij terugdenken aan mijn geschiedenislessen over de industriële revolutie, een van mijn favoriete tijdperken.
Er is weer heel wat te leren hier... :-)
Mooi om het allemaal te zien.
Fijn dagje vandaag meis.
als ik al die oude machines zie denk ik, wat was het toen veel mooier en interessanter als nu, ik zie dit wel graag
Prachtig ding om te zien. Deze stoommachine is zeker heel lang oud. Het is antiek geworden. Heel interessant om te lezen hoe en wat. Er zijn zoveel soorten in museum. Inderdaad hebben in Nederland ook mee te maken. Mooie foto's om te zien.
OT:Eind volgende week gaat pas steigers weg denk ik. Want het regent elke keer bij ons. Nu ook weer. Hopelijk is gauw klaar.
Fijne dag.
Goede morgen Gerda, na een ontspannende limerick (niet voor die kikker natuurlijk) weer een hoop informatieve zaken, ik ga zo naar de foto's kijken, want dat heb ik nog niet gedaan. Al zullen ze zeker weer goed genomen zijn, jij maakt overal mooie foto's van.
Goedemorgen lieve Gerda!
ja... wt een museum!
Het staat echt met uitroeptekens op mijn lijstje.
Ik zal Henry er zeker mee verrassen, want die is er ook nog nooit geweest.
Deze afdeling is superbe!
En ik vind het altijd zo leuk, dat je ons Guido met zijn mooie shirt telkens even "pakt"!
Dagdag...
Van mij ook een dikke pakkerd!
Marlou
Er valt heel wat te zien in dat museum Gerda. Of is het een Museum met een grote letter M. Volgens mij wel als ik zo eens zie wat jij er allemaal op de mooie digitale plaat het gezet.
En, we leren er elke keer ook weer wat bij ok.
Wat wil een mens nog meer :)
Fijne dag.
Jullie komen na een dagje museum probleemloos thuis met 1000 foto's, denk ik zo. Techniek boeit me wel, al heb ik er geen verstand van. Zaanse schans is hier op fietsafstand, en de beroemde molen 'de woudaap' uit de boeken van de Kameleon is hier ook in de buurt. Cruqius ben ik wel diverse keren langs gereden, helaas nooit als het gemaal open was en in werking. Erg boeiend vind ik verder de stoomlokomotief, maar dat wist je ongetwijfeld wel!
Geweldig, dit, lieve Gerda! Ik moet ook altijd erg lachen wanneer een wethouder beweert erg hip te zijn omdat de gemeenteraad onlangs besloot dat er een windmolen in het dorp komt voor het opwekken van stroom...;-)
God creëerde alles tussen hemel en aarde en de Hollanders Holland.
Waar zouden wij Hollanders zijn zonder onze windmolens ....
En de rest is geschiedenis....
Juf G, weer een flinke ..... *Winkie*
een interessante uiteenzetting Gerda..
mechanisch.. het gaat er tegenwoordig voor een groot deel anders aan toe...
naar Parijs ga ik niet direct gaan, maar naar Landskouter mogelijk wel:-)
groeten
IK wist wel dat ik vroeger niet hoefde op te letten bij geschiedenis, ergens wist ik dat ik op een dag Gerda ontdekte, en zij het met veel meer gevoel en foto's wist te vertellen. ;-)
Gerda, wat heeft de mens in een razend tempo de wereld naar zijn hand weten te zetten. De uitvindingen waren er aan de lopende band en ze waren allemaal heel nuttig, vermits we nu nog van de meeste gebruik maken of dat ze dienden als voorloper van hetgeen nu in gebruik is.
Af en toe zware kost, Gerda...
Lie(f)s.
Gewoonweg wauw weer, en hoe gek, het ziet er zo fijntjes uit, dat dit één van de meest gevaarlijke elementen waar we dagelijks mee te maken hebben dus weten tegen te houden in negen van de 10 gevallen of nog steeds.
Prachtig!
X
Prachtig om te zien hoe het er vroeger aan toe ging .... We zijn relatief korte tijd toch wel snel geëvolueerd
Ja, energie, de bron van al het leven. Energie omgezet in stof/materie, en dat weer omgezet naar energie, enzovoort.
Ha Juf Gerda,het was weer heel leerzaam!!
mooi om mee te kijken.
wens je een goede nacht.
groetjes.
Ik vind het ongelooflijk geweldig hoe de mens steeds efficiëntere manieren (uit)vond om prestatiegerichter energie te winnen.
Desalniettemin vind ik al die 'oude' Hollandse molens (en ook de weinige Belgische die er nog zijn) wel erg mooi. Al worden ze niet meer gebruikt voor energieopwekking en maken ze nu deel uit van het patrimonium, ik blijf ze enorm prachtig vinden. Ze geven het landschap een pittoreske toets.
Lieve groet, Hilde
Een reactie posten